Hier wordt een nieuwe spoorlijn voorgesteld, dat Arnhem rechtstreeks met Wageningen verbindt, en doorgetrokken wordt naar Tiel. In Wageningen kruist het de voorgestelde hogesnelheidslijn Amersfoort – Wageningen – Nijmegen. De nieuwe lijn is bedoeld als dwarsverbinding, maar heeft ook zonder die HSL voldoende bestaansgrond. De bestaande busverbinding Arnhem – Wageningen is onvoldoende, en de weinige treinen Arnhem – Tiel rijden om, via Elst. (Uiteraard moet de nieuwe lijn niet als enkelsporige diesel-lijn gebouwd worden).
Klik om te vergroten…
Er is nooit een spoorlijn geweest, die het voorgestelde tracé geheel volgde. De nieuwe lijn maakt gebruik van bestaande en voormalige tracés: de lijn Arnhem – Utrecht, de ‘oude’ Betuwelijn, en de voormalige spoorbrug bij Rhenen. Er reed ook vroeger een tram Arnhem – Wageningen – Amersfoort, met overstap in Zeist op de tram naar Utrecht. Het was de voorloper van de huidige buslijn 50.
De tram in de Lawickse Allee in Wageningen, circa 1922, public domain foto via oudwageningen.nl.
De nieuwe lijn zou aftakken van de bestaande spoorlijn Arnhem – Utrecht, bij Wolfheze. (De lijn uit Arnhem moet viersporig worden ten behoeve van een HSL-Oost). De aftakking komt vóór het station, want de lijn gaat naast de A50 lopen. Officieel heeft Wolfheze 1750 inwoners, maar het is niet duidelijk of inrichtingen daarbij worden geteld. Mogelijk zijn er niet genoeg inwoners, om een tweede station te rechtvaardigen. (De enige denkbare plek is aan de Wolfhezerweg).
Verder loopt de lijn naast de A50, tot aan km 164, net voor de brug over de N782. Het duikt onder de snelweg, in een licht gebogen lijn, gericht op de Utrechtseweg in Heelsum. Aan het begin van deze straat, dat iets hoger ligt, duikt de lijn in tunnel. Tussen snelweg en tunnel is enige sloop onvermijdelijk (er ligt een kleine industriegebied met een gemeentewerf).
De Utrechtseweg is een redelijk brede weg, en kaarsrecht: het is de oude hoofdweg Arnhem – Utrecht. Heelsum is vastgegroeid aan Renkum, en de straat voert naar het dorpscentrum Renkum. De nieuwe spoorlijn zou hier in ondiepe tunnel lopen, met een station Heelsum ter hoogte van de winkels (bij de Patrimoniumweg).
Om het centrum van Renkum te passeren, kan de lijn de N225 volgen. Deze weg is verhoogd aangelegd, tussen de dorpskern en een papierfabriek. Renkum ligt namelijk precies aan de rand van de Veluwe, en de fabriek is gebouwd in de uiterwaarden van de Nederrijn. Daartussen loopt de N225, op 50 m van de Dorpsstraat. De spoorlijn kan simpelweg op viaduct naast de N225. Er is voldoende ruimte voor de spoorlijn, voor een aansluiting op de tunnel, en ook voor een station. Renkum heeft 9300 inwoners, samen met Heelsum 13 000 – genoeg om twee stations te rechtvaardigen.
Klik om te vergroten…
Na Renkum vormt de N225 de Rijndijk, over circa 800 m. De weg moet hier verschoven worden, om plaats te maken voor een spoorlijn. Daarna bereikt de weg de Wageningse Berg, draait weg van de rivier, en begint iets te klimmen. In een flauwe S-bocht klimt het 20m: het hoogste punt ligt bij de watertoren, aan de rand van Wageningen. Op dat punt zou de lijn verdiept liggen: verder kan het naast de weg lopen, met enkele onderdoorgangen.
In Wageningen moet de lijn definitief in tunnel. Van doorgaande weg wordt de N225 een stads-straat, de Ritzema Bosweg / Lawickse Allee. Deze is overal breed genoeg voor een tunnel, in elk geval van rooilijn tot rooilijn gemeten. (De straat daalt ook, maar dat lijkt geen probleem, omdat de tunnel de helling van de straat niet hoeft te volgen).
Waar deze straat de ringweg (Kortenoord Allee) kruist, komt ook het station van de HSL Amersfoort – Wageningen – Nijmegen. Het wordt dus een ondergronds kruisstation, met de HSL onder de lijn naar Tiel. De perrons hoeven niet precies boven elkaar te liggen, maar de HSL (die verderop de Nederrijn kruist) zal logischerwijs dieper liggen.
Klik om te vergroten: de lijn Arnhem – Tiel kruist de HSL in Wageningen…
Dit kruisstation komt op 500 m van de binnenstad te liggen. Wageningen heeft 36 000 inwoners, genoeg om een tweede station aan de oostrand te rechtvaardigen. Het HSL-station wordt ook eindpunt van de voorgestelde tramlijn Ede – Wageningen.
De lijn Arnhem – Wageningen heeft een stadsregionale functie, en dat is al genoeg om de bouw te rechtvaardigen. Doortrekken naar Rhenen is moeilijker in de uitvoering: het wordt ook meer een regionale lijn. Bij Rhenen moet de lijn dan ansluiten op het tracé van de oude spoorlijn Amersfoort – Kesteren, en de Nederrijn kruisen, naar de Betuwe. Het wordt dan de enige spoorverbinding naar Rhenen, want de huidige enkelsporige lijn uit Veenendaal zou verdwijnen, na de bouw van een nieuwe centrum-tunnel in Veenendaal.
Klik om te vergroten: de bestaande tak Veenendaal – Rhenen (wit highlight), verdwijnt na de bouw van een nieuwe lijn Veenendaal – Ede.
Om Rhenen te bereiken vanuit Wageningen, moet de lijn eerst richting Achterberg draaien, en dan weer naar het zuiden. Het tracé in Rhenen ligt namelijk noord-zuid, en de Grebbeberg blokkeert een oost-west tracé. Vanuit de Lawickse Allee, moet de lijn door de bebouwing, aan de westzijde daarvan. Een tracé evenwijdig aan de Haarweg, of direct daaronder, beperkt de sloop: de lijn komt naast het Menzis-kantoor, maar een gemeentewerf en de brandweer moeten waarschijnlijk wijken. Na circa 700 m, verlaat de lijn de bebouwde kom.
Het tracé kruist hier het Valleikanaal: dit gebied vormt een kom achter de Rijndijk, en werd in het verleden vaak overstroomd. Er is ook nauwelijks bebouwing. Achterberg ligt iets hoger: het tracé passeert de rand van het dorp, maar de sloop van enkele woningen is onvermijdelijk. Aantasting van het landschap is een nadeel van dit tracé (het wordt overigens al doorgesneden door twee hoogspanningsleidingen). In Achterberg kan de lijn verdiept worden aangelegd. Met circa 4000 inwoners is het dorp groot genoeg voor een station.
Na Achterberg draait de lijn, evenwijdig aan de Boslandweg, naar het bestaande tracé. Circa 600 m verder ligt Station Rhenen.
Klik om te vergroten…
De nieuwe spoorbrug over de Nederrijn komt direct naast de Rijnbrug in de N233. De weg heeft het oude spoor-tracé ingepikt, maar een strook in het verlengde van het huidige station is onbebouwd. Na deze brug, moet de lijn aansluiten op de oude Betuwelijn naar Tiel.
De oude spoorlijn uit Amersfoort draaide hier naar het oosten, richting Nijmegen. De nieuwe lijn gaat juist richting Tiel: daarom is een nieuwe boog nodig om Kesteren heen, en ook een nieuw station. Een west-tracé, langs de N233, zou te ver van het dorp liggen. Een oostelijk tracé, dat de oude boog doorsnijdt vlak bij het station, is mogelijk, met de sloop van enkele gebouwen. Het nieuwe station, bij voorkeur op viaduct, komt dan vlak bij het oude.
Klik om te vergroten: west-tracé groen, oost-tracé blauw…
Richting Tiel wordt de oude Betuwelijn verdubbeld en geëlektrificeerd (over 11-12 km). Er zijn geen tussenliggende stations, maar een nieuw station in Tiel Oost is wenselijk. In Tiel zou de lijn aansluiten op de toekomstige Randstadspoor naar Utrecht. Om een dubbele overstap te vermijden, is het ook wenselijk dat treinen op de Merwede-Linge lijn (vanuit Dordrecht) doorrijden tot Tiel.
De lijn Arnhem – Wageningen wordt 19 km km lang, inclusief het bestaande tracé tot Wolfheze. Het gedeelte Wageningen – Tiel wordt circa 21 km lang, ook inclusief bestaande tracés. De lijn in totaal komt op 39-40 km.
Dit voorstel is fysiek verenigbaar met herstel van de lijn Veenendaal – Rhenen – Betuwe. Gelijktijdige uitvoering is echter niet zinvol. Mocht de lijn Veenendaal – Kesteren worden heropend, dan blijft het hier voorgestelde tracé Arnhem – Renkum – Wageningen zinvol, als stadsregio-lijn.
Infrastruct 