Bijgewerkt met nieuwe kaarten: Vier sporen Amsterdam – Amersfoort.
Amersfoort
Tweede spoorlijn Utrecht – Amersfoort
De eerder voorgestelde spoorlijn naar De Uithof omvat een tweede verbinding Utrecht – Amersfoort, een een nieuwe spoorlijn langs Zeist. De tweede spoorlijn is nodig om een einde te maken aan het ‘kop maken’ (omkeren) in Utrecht. Treinen uit Deventer en Zwolle zouden Utrecht Centraal van de andere kant naderen, en doorrijden naar Den Haag en Rotterdam. Dat ligt voor de hand, en een tweede lijn was ooit gepland, maar is nooit aangelegd. In het eerdere voorstel hier krijgt ook Zeist een nieuwe lijn, aan de zuidrand, met een station dicht bij het centrum. Hier wordt een vereenvoudigde versie van de tweede verbinding Utrecht – Amersfoort voorgesteld, met een tracé langs Landgoed Oostbroek, en zonder station op De Uithof.
Uithof-tracé in zwart, Oostbroek-variant in blauw…
Een lijn via De Uithof heeft zeker grote voordelen: het gebied telt 50 000 studenten en 20 000 werknemers. De aanleg is echter ingewikkeld: het kan alleen in tunnel, ook door het campus-terrein. De tunnel moet in Utrecht beginnen, en het is moeilijk te combineren met de nieuwe aansluitingen aan de rand van de stad.
Tracé Lunet-tunnel…
In vergelijking daarmee, is een tracé achter De Uithof eenvoudig. Het moet ook grotendeels in tunnel, maar loopt onder de weilanden, en heeft geen station. Het tracé is wel langer, want het buigt verder af naar het zuiden. De lijn langs Zeist vervalt: de nieuwe lijn is dan uitsluitend bedoeld voor Intercity-treinen tussen Utrecht en Amersfoort, eventueel met één tussenstation. Het tracé langs de A28, door Soesterberg, en over de Vlasakkers, is hetzelfde in beide voorstellen.
Oostbroek-tunnel
De nieuwe lijn zou aftakken van de spoorlijn naar Arnhem, op de plek waar deze naast de Koningsweg loopt. Vier sporen tot aan de aansluiting is wel een vereiste. Dat is goed te combineren met de aanleg van een HSL-Oost naar Arnhem, maar dat is geen voorwaarde.
Om het landschap langs de Kromme Rijn te sparen, zou de nieuwe lijn meteen na de A27 naar een geboorde tunnel dalen. Het kan ook kort het tracé van de Koningsweg zelf volgen. Het tracé buigt dan af, evenwijdig aan de Kromme Rijn, en vermijdt daarmee de bebouwing van Bunnik. Op dit stuk , en onder de Kromme Rijn, zou de lijn al 20 tot 30 m diep liggen.
Klik om te vergroten…
Het tracé loopt in principe recht op de Bisschopsweg af, op de rand van Landgoed Oostbroek. Het passeert de nooit aangelegde afrit Zeist-West van de A28, en gaat onder de snelweg, dat hier op maaiveld ligt. Net voor de snelweg, of aan de overzijde, zou de geboorde tunnel overgaan in ondiepe tunnel. De lijn draait om de A28 te volgen aan de noordzijde, ongeveer ter hoogte van de Noordweg.
Vanaf de kruising met de A28, is het tracé gelijk aan die van de Uithof-variant. Het kruist de Utrechtseweg, evenwijdig aan de snelweg, maar niet direct ernaast. De snelweg duikt hier onder de weg, maar door de weg te verhogen kan de lijn misschien op maaiveld blijven. Het hangt af van het terrein: hier ligt de overgang naar de Utrechtse Heuvelrug.
Als er een station op de lijn komt, dan wel hier, aan de Utrechtseweg, aan de rand van Zeist. Dit is de hoofdweg Zeist – Utrecht, en ook de route van de voorgestelde nieuw tramlijn Utrecht – Zeist, dat zelf een oude tramlijn volgt.
De nieuwe spoorlijn draait dan weer weg van de A28, onder een flauwe hoek. Het loopt hier door een bos, en volgt het voormalige tracé van de Amersfoortseweg. Het terrein ligt iets hoger, en de lijn kan in een ingegraven tunnel lopen.
Bij de kruising met de Panweg, sluit het tracé precies aan, op de huidige Amersfoortseweg (N237). Deze brede en kaarsrechte weg lijkt op een autoweg, maar het werd al in de 17e eeuw aangelegd. Omdat de rooilijnen al die tijd gehandhaafd werden, is er voldoende ruimte voor een ondiepe tunnel. Dat is vooral uit milieu-overwegingen: tot aan Soesterberg zijn er slechts drie kruisende wegen, en de lijn kan in principe ook in de middenberm.
Klik om te vergroten…
Het tracé is ook breed genoeg voor de voorgestelde tramlijn Zeist – Amersfoort. Deze is echter bedacht in combinatie met een spoorlijn tussen De Uithof en Zeist, en die vervalt juist, in de hier beschreven variant. Met een station ‘Zeist-Noord’ onder de Utrechtseweg, kan de nieuwe spoorlijn de hoofdverbinding Amersfoort – Zeist vormen.
Bij Soesterberg moet de nieuwe lijn naar het noorden afbuigen. Dan kan beter bij km 85 van de de N237, ook al betekent dat een tunnel door het dorp. De oude hoofdweg lijkt daar net breed genoeg, om een tunnel aan te leggen. Het tracé door Soesterberg vermijdt de voormalige vliegbasis Soesterberg, en de ‘Soester Berg’ zelf, het hoogste punt van het terrein.
Het tracé doorsnijdt het militair oefenterreinen De Vlasakkers, dat ook door Defensie vrijgegeven wordt. Dit stuk is circa 3 km lang: de lijn daalt ongeveer 30 m, maar dat is geen steile helling. Ook hier kan de lijn ingegraven worden, bij het hoogste punt, wat de helling ook beperkt. Ter hoogte van het huidige opstelterrein Vlasakkers, sluit het tracé aan, op de spoorlijn Utrecht – Amersfoort – Zwolle (via Den Dolder).
Klik om te vergroten…
De resterende 2 km tot Station Amersfoort moeten ook viersporig worden, als er tenminste stoptreinen rijden. Hier werd eerder voorgesteld, om een nieuwe verbinding via Soest-Zuid aan te leggen. De regionale treinen uit Utrecht (Randstadspoor of zijn opvolger), zouden Amersfoort bereiken via de lijn uit Hilversum. In dat geval, is de tweesporige lijn langs De Vlasakkers waarschijnlijk toereikend voor alle Intercity-verkeer, zelfs bij aanleg van de voorgestelde HSL Utrecht – Zwolle.
De tweede spoorlijn Utrecht – Amersfoort wordt 23 km lang, station tot station, met 17 km op nieuw tracé. Over de lijn zou in elk geval de Intercity uit Deventer rijden, mogelijk een deel van de treinen over de voorgestelde HSL uit Zwolle. De lijn is 2 km langer dan de bestaande lijn, maar op een nieuw tracé zal de reistijd ongeveer gelijk zijn. De grote tijdwinst zit in het vervallen van het keren in Utrecht: het ontvlechten van de Intercity-lijnen vermindert ook verstoringen.
Bus Amersfoort: ringlijn
Een ringbuslijn kan de radiale lijnen van het voorgestelde Amersfoortse tramnet verbinden. Hier wordt een route voorgesteld, op circa 1500-2500 m van het Hof (marktplein), het middelpunt van de oude stad. Vergelijk de voorgestelde ringlijn Alkmaar met een vergelijkbare functie, en op vergelijkbare schaal. De Amersfoortse ringlijn passeert ook twee stations: Schothorst en een nieuw station Birkhoven.
Ringlijn Amersfoort: stations in rood, kruisende tramlijnen (delen) in zwart, basiskaart van Jan-Willem van Aalst, onder CC 3.0 licentie…
De route loopt grotendeels door naoorlogse woonwijken, over de bredere ontsluitingswegen, en langs de winkelcentra. Niet veel nieuwe infrastructuur is vereist: een bustunnel en nieuwe ondergang bij Station Schothorst, en mogelijk een nieuwe busbaan aan de westkant. Een deel van de straten is al in gebruik bij de Amersfoortse stadslijnen: elders zal vooral herprofilering nodig zijn, en het weghalen van parkeervakken.
Een ringlijn heeft bij voorkeur een begin en eindpunt,: als de bussen urenlang een cirkelvormig route rijden, dan stapelen de vertragingen zich op. In dit geval lijkt het nieuwe station Birkhoven een geschikt beginpunt, op het westpunt van de bebouwde kom. Na de bouw van een nieuwe spoorlijn langs Soest zouden regionale trein vanuit zowel Utrecht als Hilversum hier stoppen. De ringbuslijn heeft dan ook een functie voor reizigers in die richtingen.
Omdat de bussen hier stoppen en keren, is het niet nodig dat ze de spoorlijn kruisen. De lijn kan eventueel twee eindhaltes hebben, aan weerskanten van het nieuwe station Birkhoven. (Ze kunnen desnoods een nieuwe onderdoorgang gebruiken, in de Soesterweg).
Vanaf dit station, tegen de klok in, rijdt de bus eerst richting Bergkwartier. Dat kan via de Soesterweg en de westelijke randweg (Wuytierslaan). Deze weg lijkt echter overbelast, en een nieuwe busbaan kan de route verkorten. Die zou de westrand van het uitgestrekte NS-terrein volgen, en de spoorlijn naar Utrecht kruisen, iets ten oosten van de huidige overweg. Met een nieuwe busbrug, sluit de busbaan aan op de Daam Fockemalaan.
De gemeente overweegt overigens een nieuw station hier, maar dat is volledig afhankelijk van nieuwbouw op het kazerne-terrein ernaast. Met de voorgestelde lijn via Soest zouden hier ook geen stoptreinen rijden, alleen Intercity’s. Het maakt niets uit voor de ringlijn – die kan indien nodig een station bedienen, ook vanaf een nieuwe busbaan.
Vanaf de Fockemalaan rijdt de bus door rustige woonwijken, omhoog naar het Meander-ziekenhuis (Lichtenberg). De kortste route is via de Dillenburglaan: als die te smal is, kan de bus via de Emmalaan omrijden. Bij het ziekenhuis is er overstap op de voorgestelde tramlijn Zeist – Amersfoort en een stadstramlijn, die zijn tracé deelt.
Vanaf de rotonde bij het ziekenhuis daalt de lijn weer. Bij het wijkwinkelcentrum, kruist het een tramlijn over de Leusderweg. Daarna kruist de tram de oude spoorlijn naar Kesteren: zijn tracé wordt gebruikt door de voorgestelde hogesnelheidslijn Amersfoort – Wageningen – Nijmegen, dat hier in tunnel zou lopen.
Na de Gasthuislaan passeert de bus weer een ziekenhuis: hier is overstap op een tramlijn naar Leusden. De lijn rijdt door de naoorlogse wijken Randenbroek en Schuilenburg, langs de winkels van het Euterpeplein, en over de Operaweg.
Bij de kruising met de Hogeweg is een onderdoorgang in aanbouw: de omgeving van de kruising wordt herontwikkeld als ‘stadsentree’. De bus rijdt verder door de wijk Liendert, over Wiekslag, langs rijtjeshuizen en galerijflats, met af en toe een klein winkelcentrum. Bij de Van Randwijcklaan is er weer overstap op een radiale tramlijn van/naar Soesterkwartier.
Via de Liendertseweg, bereikt de bus de spoorlijn naar Apeldoorn. Via een nieuwe bustunnel, iets ten westen van de huidige fietstunnel, rijdt het naar de Disketteweg en Station Schothorst. Daar moet de bus weer onder de sporen, ditmaal van de lijn naar Zwolle. Uitbouw tot vier sporen is al langer wenselijk hier, en is een vereiste voor de voorgestelde hogesnelheidslijn Utrecht – Zwolle. Bij de verbouwing is een brede onderdoorgang mogelijk: de spoorlijn ligt al iets verhoogd.
De lijn rijdt via de Burgerhartsingel en Holkerweg, naast een radiale tramlijn van/naar het Bergkwartier. Na het wijkwinkelcentrum Schothorst, draait het naar de Paladijnenweg.
De ringlijn kruist daar een tramlijn van/naar Hoogland. Aan het einde van de Paladijnenweg, rijdt de bus via een parkeerterrein achter een galerijflat, naar de Ringweg Koppel. De lijn kruist hier de Eem, naar het industrieterrein De Isselt. De ringlijn kan via de Amsterdamseweg, maar kan ook de bestaande busroute over de Nijverheidsweg en Heliumweg volgen. In dat geval zou het mogelijk een eigen bustunnel gebruiken, onder de oprit van de verkeersbrug.
De lijn kruist in elk geval de Amsterdamseweg, en eindigt bij het nieuwe Station Birkhoven, ditmaal aan de noordkant van de spoorlijn. Dit is ook het eindpunt van de radiale tramlijn door het Soesterkwartier.
De ringlijn wordt circa 11 km lang. Er zijn op sommige plekken alternatieve routes mogelijk, maar dat verandert niet zoveel aan de totale lengte. Samen met de radiale tramlijnen, kan het een groot deel van het Amersfoortse stadsvervoer voor zijn rekening nemen, maar aanvullende radiale buslijnen blijven noodzakelijk – zeker in de noordelijke Vinex-wijken.
Bijgewerkt: Hogesnelheidslijn Amersfoort – Wageningen – Nijmegen
Opnieuw bijgewerkt: Hogesnelheidslijn Amersfoort – Wageningen – Nijmegen. Door nieuwbouw zijn eerder voorgestelde tracé’s onhaalbaar.
Infrastruct 
